Berberys pospolity, kwaśnica – Berberis vulgaris

Ciernisty, gęsty krzew o wysokości do 3 metrów. Jego żółte, drobne kwiaty są zebrane w grona. Dojrzewające we wrześniu, październiku wydłużone,  jadalne owoce o kwaśnym smaku są czerwone, lśniące.

Berberys ma niewielkie wymagania glebowe, jest odporny na mróz, dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych i półcienistych.

W ogrodzie, jako nieformowany żywopłot, może stanowić skuteczną ciernistą zaporę, dobrze prezentuje się w grupach i pojedynczo, jako soliter.  Jest odporny na warunki miejskie.

Niniejszy tekst nie jest poradnikiem medycznym. Stosowanie berberysu w kuracjach leczniczych wymaga uzgodnienia z lekarzem.

Cała roślina wykazuje właściwości lecznicze. Stosowano ją już w starożytnym Babilonie i Indiach oraz średniowiecznej Europie.

Do przetwórstwa nadają się przed wszystkim owoce odmian bezpestkowych np. ‘Profesor Sękowski’. W smaku przypominają czerwoną porzeczkę, mają przy tym głębszy aromat. Dojrzewają jesienią, kiedy wzrasta zapotrzebowanie organizmu na witaminę C, a jesienne i zimowe chłody oraz krótkie dni sprzyjają spędzaniu czasu w domach przy filiżance herbaty z konfiturą.

Owoce pobudzają apetyt, poprawiają trawienie, przyspieszają przemianę materii, mają korzystny wpływ na funkcjonowanie przewodu pokarmowego, są środkiem żółciopędnym i moczopędnym oraz pomocnym w stanach zapalnych błon śluzowych. Sporządzane z nich napoje witaminowe działają przeciwgorączkowo, są korzystne w stanach grypowych, przy przeziębieniu, anginie i bólach głowy. „Herbatkę” z owocowego suszu stosuje się w czasie wiosennego zmęczenia, a wino pomaga przy zaparciach. Niedojrzałe owoce używano w kuracjach odwykowych od morfiny, a zewnętrznie na owrzodzenia wywołane przez pierwotniaki.

Są powszechnie stosowane w kuchni irańskiej. Kraj ten jest największym producentem suszonych owoców berberysu. 

Uwaga! Przetworów z berberysu nie można jednak spożywać przez dłuższy czas z powodu berberyny, alkaloidu odkładającego się w sercu, wątrobie i trzustce.

Napary i odwary z liści mają korzystne działanie przy dolegliwościach wątroby (kamnica pęcherzyka żółciowego), pobudzają pracę śledziony, są pomocne w chorobach serca i układu krążenia (obniżają ciśnienie krwi), dla kobiet po porodzie (działają przeciwkrwotocznie), ponadto  wykazują właściwości  przeciwnowotworowe, bakteriobójcze. 

Uwaga!  kora korzeni berberysu jest trująca.

Konfitura

Owoce i cukier w stosunku objętościowym 1 : 1 przekręcić przez maszynkę i podgrzewać z niewielką ilością wody na wolnym ogniu do zagotowania. Następnego dnia ponownie zagotować, wymieszać i odstawić do wystygnięcia. Powtórzyć tę czynność jeszcze 2-krotnie. Gorącą konfiturę włożyć do czystych słoiczków i zakręcić.

Przecier

1 szklankę owoców i 0,5 szklanki cukru przekręcić przez maszynkę. Przełożyć do czystych, wyparzonych słoików, zakręcić suchym wieczkiem. Przechowywać w lodówce. Wytrzymują bez pasteryzacji do końca grudnia. 

Sok

Owoce ugotować w małej ilości wody. Ostudzone przetrzeć przez sito i jeszcze raz zagotować. Przelać do butelek lub słoiczków. Sok bez dodatku cukru nie fermentuje, nie trzeba więc go pasteryzować.